Xác định ngôi thai có vai trò quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp sinh cho mẹ trong quá trình vượt cạn. Điều này đặc biệt cần thiết trong những tuần cuối thai kỳ hoặc vài ngày trước ngày dự sinh. Vậy ngôi thai là gì? Thế nào là ngôi thai thuận và ngôi thai không thuận? Ngôi thai đầu là gì hay ngôi mông là gì? Cùng Huggies tìm hiểu các vấn đề này với sự hướng dẫn của bác sĩ Bùi Thị Thu Hà trong bài viết dưới đây nhé!

Tham khảo: Mang thai bao nhiêu tuần thì sinh được coi là lý tưởng nhất

Ngôi thai là gì? Có những kiểu ngôi thai nào?

Ngôi thai là phần trình diện thấp nhất của thai nhi trước khung chậu của mẹ đến ống dẫn sinh và đi ra khỏi cơ thể mẹ đầu tiên. Tùy vào sự chuyển động của thai nhi mà vị trí của ngôi thai nhi sẽ khác nhau.

Ngôi của thai nhi 24 tuần trở xuống thường xoay trở thường xuyên trong buồng tử cung được gọi là ngôi di động. Thai nhi càng lớn thì sự xoay chuyển ngôi càng ít. Thông thường, trước khi thai 28 tuần, kích thước phần đầu thai nhi sẽ to hơn phần thân, do đó đầu thai nhi sẽ nằm ở đáy tử cung, là nơi rộng nhất của buồng tử cung, tạo thánh ngôi mông. Sau 28 tuần, thai nhi càng to ra, phần thân lớn hơn phần đầu, nước ối lại ít đi, phần mông thai nhi sẽ chiếm đáy tử cung, thai sẽ tự bình chỉnh là ngôi đầu (ngôi thuận) và cố định ở đó cho đến khi vào chuyển dạ.

Tham khảo:

Sự tăng trưởng và phát triển của thai nhi 31 tuần tuổi

Sự phát triển thai nhi 35 tuần tuổi và lưu ý cho mẹ

Thông thường sẽ có 2 dạng ngôi thai:

• Ngôi dọc: Gồm ngôi thai đầu (ngôi thai thuận) và ngôi mông (ngôi ngược hay còn gọi là ngôi thai không thuận).
• Ngôi ngang.

3 kiểu ngôi thai phổ biến nhất: ngôi thai đầu, ngôi thai mông và ngôi thai ngang (Nguồn: Sưu tầm)

Cách xác định ngôi thai như thế nào?

Cách xác định ngôi thai chính xác nhất là siêu âm. Qua những mốc khám thai quan trọng, bác sĩ có thể xem và xác định chính xác ngôi thai bằng hình ảnh hoặc sờ nắn bụng mẹ và lắng nghe tim thai nhờ vào kinh nghiệm.

>> Tham khảo: Có thai bao lâu thì nên siêu âm lần đầu?

Vậy có cách nào mẹ tự kiểm tra ngôi thai là gì? Mẹ có thể sờ nắn bụng để đoán được ngôi thai từ một vài gợi ý hữu ích từ bác sĩ như sau:

• Nếu cảm nhận được vùng dài ngắn thì đó có thể là lưng em bé, vùng cứng và có dáng tròn là đầu và phần mông sẽ có cảm giác mềm hơn.
• Nếu mẹ cảm nhận được bé cử động chân nhiều ở vùng bụng dưới thì có khả năng mẹ đang mang thai ngôi mông.
• Mặt khác, nếu là thai ngôi đầu chỏm trước bạn sẽ có cảm giác bé đạp nhiều ở dưới xương sườn, phần lưng phẳng của bé nằm ở bên bụng.
• Đối với ngôi thai đầu chỏm sau, mẹ sẽ cảm thấy bị đạp ở phía trước bụng, rốn lõm xuống và vùng bụng mềm hơn.

Ngôi thai đầu hay ngôi thai thuận là gì?

Với thai ngôi đầu hay ngôi thai thuận, đầu của thai nhi hướng về dưới âm hộ của mẹ, mông thai nhi sẽ hướng về phía ngực của mẹ bầu. Ở tư thế này, đầu của thai nhi sẽ nằm ở phần hạ vị nên vị trí này còn được gọi là ngôi thai đầu hạ vị. Khi mẹ bầu có thai nhi ngôi thuận thì việc sinh nở sẽ dễ dàng hơn. Vì khi chuyển dạ thai nhi sẽ tạo áp lực lên buồng tử cung, chính đầu thai nhi sẽ làm cho cổ tử cung được nong mở dần dần. Khi chuyển dạ, đầu thai nhi sẽ ra khỏi âm hộ đầu tiên, sau đó là vai, bụng, mông…

>> Tham khảo: Tư thế ngủ tốt cho bà bầu

Tùy vào mức độ cúi hoặc ngửa của đầu thai nhi, trong ngôi thai thuận hay ngôi thai đầu còn được chia thành 4 dạng là:

1. Ngôi chỏm

2. Ngôi thóp trước

3. Ngôi trán. Đặc điểm của ngôi trán là:

• Là ngôi trung gian giữa ngôi mặt và ngôi trán.
• Thường gặp ở thai kỳ thiếu tháng hay khung chậu hẹp.
• Mốc ngôi thai: gốc mũi.
• Đường kính lọt: thượng chẩm- cằm 13,5 cmà không thể sanh được, phải mổ lấy thai.

4. Ngôi mặt. Đặc điểm của ngôi mặt là:

• Là ngôi với mặt ngửa tối đa.
• Chiếm 0.2% các ngôi trong chuyển dạ.
• Mốc của ngôi là cằm.
• Sanh ngôi mặt rất khó khăn do đoạn dưới thành lập chậm, cổ tử cung mở chậm, tầng sinh môn khó dãn và ngôi mặt chỉ sanh được nếu xoay về phía cằm vệ (ngôi mặt cằm sau không thể sổ được vì đường kính ức- thóp trước > 15 cm).

Ngôi thai thuận gồm 4 dạng là ngôi chỏm, ngôi thóp trước, ngôi trán, ngôi mặt (Nguồn: Sưu tầm)

Mẹ bầu mang ngôi thai đầu sinh bằng phương pháp nào?

Nếu mang ngôi thai đầu, việc sinh con sẽ diễn ra khá dễ dàng. Vì thế, nếu không có gì bất thường trong thể trạng của mẹ và thai nhi thì thường các bác sĩ khuyến khích mẹ mang thai ngôi đầu sinh thường.

Trong quá trình khám thai, các bác sĩ sẽ theo dõi thường xuyên về vị trí của bé và các yếu tố liên quan để xác định được phương pháp sinh nở phù hợp nhất cho mẹ. Một vài yếu tố quan trọng trong xác định phương pháp sinh bên cạnh ngôi thai như bảng cân nặng thai nhi, khung xương chậu của mẹ,…

Tham khảo: Khi nào sinh thường và những điều cần biết

Ngôi mông hay ngôi không thuận là gì?

Ngôi mông (ngôi ngược hay ngôi thai không thuận) là ngôi dọc mà vị trí đầu của bé hướng lên phía trên ngực, còn mông hay chân ở dưới. Tần suất ngôi mông xuất hiện ở các ca sanh là 3-4%.

Thai ngôi mông có thể đẻ đường dưới nhưng lại dễ mắc đầu hậu vì phần mông và chân của bé sẽ đi ra ngoài cơ thể mẹ đầu tiên, còn phần đầu sẽ ra sau. Ngôi mông hay ngôi thai ngược có nguy cơ nguy hiểm cho cả mẹ và bé là rất cao, có thể gây tử vong với thai nhi (do sa dây rốn, kẹt đầu hậu) và tăng nguy cơ tai biến với mẹ (tỉ lệ tổn thương phần mềm cao do phải can thiệp thủ thuật đỡ sanh ngôi mộn và do sổ đầu hậu quá nhanh).

Tham khảo: Tuổi thai tính như thế nào là chính xác nhất?

Ngôi mông được chia thành 2 loại:

1. Ngôi mông đủ: Tức là mông và 2 chân trình diện trước eo trên. Khi sinh phần mông của bé sẽ ra ngoài đầu tiên, bé ở tư thế ngồi, đầu gối co lại, đùi gập vào trong. Đây là tư thế thường thấy nhất của ngôi thai ngược.

2. Ngôi mông thiếu với 3 kiểu là:

• Ngôi mông thiếu kiểu mông: Khi chuyển dạ phần mông sẽ ra trước, bé ở tư thế duỗi thẳng chân lên đầu.
• Ngôi mông thiếu kiểu gối: Thai nhi có dạng quì trong tử cung.
• Ngôi mông thiếu kiểu chân: Ngôi chỉ là một hy hai chân duỗi thẳng. Chân của bé sẽ ra trước do chân bé ở tư thế thấp hơn mông.

Các nguyên nhân gây ra ngôi mông hay ngôi thai ngược:

• Do mẹ: Tử cung đôi, tử cung 2 sừng, Tử cung có vách ngăn, u xơ tử cung, u tiền đạo.
• Thai: Đa tha, thai dị tật…
• Phần phụ: Thiểu ối, nhau tiền đạo…

Các dạng thai ngôi mông thường gặp (Nguồn: Sưu tầm)

Ngôi mông có thể sinh thường không?

Phụ nữ mang thai ngôi mông vẫn có thể sinh thường nếu được phát hiện sớm. Khi đó, các bác sĩ có thể can thiệp để xoay ngôi thai cho thuận. Trong trường hợp đến cuối thai kỳ mà bé vẫn ở vị trí ngôi mông thì bác sĩ sẽ tiến hành thủ thuật nâng cao để xoay ngôi thai lần nữa. Các thủ thuật này cần được bác sĩ và nhân viên y tế có chuyên môn cao, kinh nghiệm dồi dào để thực hiện suôn sẻ và tăng tỷ lệ thành công.

Ngôi ngang hay ngôi vai là gì?

Ngôi ngang hay còn gọi là ngôi vai, ngôi xiên. Đây là tình trạng ngôi thai không nằm theo trục dọc mà lại nằm ngang tử cung. Với ngôi vai, đầu và mông của thai nhi không phải lúc nào cũng đều ngang nhau mà một cực sẽ ở hố chậu còn cực kia ở phía hạ sườn.

Khi có cơn chuyển dạ bắt đầu, vai sẽ trình diện trước eo mẹ. Mốc của ngôi vai là mỏm vai. Ngôi ngang là tình trạng ngôi thai bất thường, không thể đẻ thường được do vậy không có cơ chế đẻ, bắt buộc phải sinh mổ.

Đây là loại ngôi thai nguy hiểm cho cả mẹ và con. Thai phụ khi được chẩn đoán ngôi vai cần được theo dõi tích cực ở 3 tháng cuối thai kỳ. Thai phụ cần nghỉ ngơi ở tháng cuối tránh trường hợp vỡ ối non gây tử vong cho thai nhi. Khi thai nhi đủ tháng cần chủ động lấy thai ngay đề phòng các biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và con như vỡ ối, sa dây rau, sa tay.

Ngôi thai vai là một trường hợp nguy hiểm cần được theo dõi thường xuyên (Nguồn: Sưu tầm)

Tham khảo: Những loại trái cây tốt cho bà bầu

Ngôi ngang sinh bằng phương pháp nào? Bao lâu thì mổ?

Vì đây là ngôi thai nguy hiểm nên đối với trường hợp này, mẹ bắt buộc phải sinh mổ. Khi thai nhi ngôi vai, bác sĩ sẽ có thể xử lý theo 2 cách sau:

• Ngoại xoay thai: Phương pháp này được thực hiện khi màng ối còn nguyên, thường quá 35 tuần tuổi và mẹ có khả năng sinh thường. Tuy nhiên, có thể gây nhiều triệu chứng không mong muốn như chuyển dạ sớm, sa nhau thai, vỡ ối,… nên không được phổ biến lắm.
• Nội xoay thai: Khi cổ tử cung đã mở, bác sĩ sẽ xoay thai ngôi ngang thành ngôi mông bằng tay ngay bên trong buồng tử cung. Tuy vậy thì việc sinh thai ngôi mông cũng mang lại nhiều khó khăn cho mẹ.

Ngôi phức tạp hay các kiểu ngôi thai bất thường

Thai ngôi phức tạp là để mô tả sự sa xuống của một chi dọc theo ngôi và cả hai cùng di chuyển vào tiểu khung. Thường gặp nhất là ngôi chỏm có sa một bàn tay hay cả một cẳng tay. Ít gặp hơn là một hay hai chân với ngôi đầu hoặc một tay với ngôi mông. Không những thế, ngôi thai phức tạp thường đi kèm với sa dây rốn, khiến tiên lượng thai trở nên nặng hơn.

Tham khảo: Bị ngứa khi mang thai

Nguyên nhân của ngôi phức tạp bao gồm tất cả các lý do khiến cho ngôi không chiếm được trọn phần eo trên như đa sản, đầu cao, khung chậu hẹp, thai nhỏ,…

Tóm lại, ngôi thai bất thường là sự trình diện của thai khi vào chuyển dạ không bằng chỏm đầu thai nhi. Mặc dù chiếm tỷ lệ khá thấp, ngôi thai bất thường luôn khiến cho thao tác đỡ sinh trở nên rất phức tạp và gặp nhiều khó khăn. Chính vì vậy, sản phụ cần thăm khám thai định kỳ, nhất là những ngày gần sinh, nhằm dự đoán trước ngôi thai, lựa chọn phương pháp sinh an toàn nhất. Trong trường hợp không thể sinh thường, bác sĩ sẽ chỉ định mổ lấy thai để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Siêu âm bụng sẽ cho ba mẹ biết chính xác ngôi thai là gì (Nguồn: Sưu tầm)

Tham khảo: Chiều Dài Xương Mũi Thai Nhi Bao Nhiêu Là Chuẩn?

Ngoài ra, mẹ có thể tham khảo thêm thông tin tại chuyên mục Mang thai hoặc gửi câu hỏi về Góc chuyên gia.